ศึกษาวิเคราะห์ระบบการศึกษา: ปัญหาและแนวทางการพัฒนาการศึกษาที่พึงประสงค์

บทคัดย่อ

บทความนี้ได้ศึกษาระบบการศึกษาไทยในประเด็นเกี่ยวกับปัญหาและแนวทางการพัฒนาการศึกษาที่พึงประสงค์ จากการศึกษาพบว่า ปรัชญาการศึกษาไทยจำแนกเป็น 4 ยุค คือ 1) ยุคสมัยสุโขทัยถึงสมัยรัตนโกสินทร์ตอนต้น 2) ยุคปรับปรุงการศึกษาในสมัยรัชกาลที่ 5 3) ยุคสมัยก่อนการเปลี่ยนแปลงระบอบการปกครอง และ 4) ยุคสมัยหลังการเปลี่ยนแปลงระบอบการปกครอง ทั้งสี่ยุคสมัยนี้ถือเป็นความแตกต่างด้านปรัชญาการศึกษาไทย โดยเฉพาะในยุคที่ 4 ที่มีลักษณะเป็นการศึกษาสมัยใหม่ตามแนวคิดพิพัฒนาการนิยม อัตถิภาวนิยมและปรัชญาวิเคราะห์ หากเปลี่ยนเทียบกับคลื่นแห่งการเปลี่ยนแปลง ยุคที่ 4 นี้ถือเป็นคลื่นลูกที่ 5 ที่เป็นการศึกษายุคโลกาภิวัตน์หรือศตวรรษที่ 21 ดังนั้น จะเห็นว่า ตั้งแต่หลังการเปลี่ยนแปลงระบอบการปกครองเป็นต้นมา รัฐบาลไทยได้กำหนดแผนการศึกษาแห่งชาติซึ่งในปัจจุบันเป็นฉบับที่ 10 แผนเหล่านี้กำหนดให้พัฒนาระบบการศึกษาหลาย ๆ ด้าน โดยเฉพาะการมีหลักสูตรแกนกลางการศึกษาขั้นพื้นฐาน พ.ศ. 2551 ที่ระบุถึงคุณลักษณะอันพึงประสงค์ของนักเรียน 8 ประการ การจัดการศึกษาในทุกช่วงชั้นจึงต้องคำนึงถึงคุณลักษณะดังกล่าว ถึงกระนั้น การจัดระบบการศึกษาไทยก็เกิดปัญหาที่สามารถสรุปได้ 3 ด้าน คือ 1) ด้านนโยบาย 2) ด้านผู้ปฏิบัติการ 3) ด้านระบบการศึกษา ทั้งนี้ เป็นเพราะความก้าวหน้าและความเปลี่ยนแปลงอย่างรวดเร็วของเทคโนโลยีสารสนเทศ ทำให้บุคลากรทางการศึกษา รวมถึงนักเรียนและผู้ปกครองไม่สามารถนำความก้าวหน้าของเทคโนโลยีสารสนเทศมาใช้ในการศึกษาอย่างทั่วถึงและเท่าเทียม จึงทำให้เกิดปัญหาโดยภาพรวม คือ ปัญหาความเหลื่อมล้ำด้านการศึกษาตามมา ซึ่งแนวทางการแก้ไขปัญหาเหล่านี้สามารถสรุปเป็น 2 แนวทาง คือ 1) แนวทางด้านนโยบาย 2) แนวทางด้านความร่วมมือในการแก้ไข องค์ความรู้ที่ค้นพบจากบทความนี้ คือ การได้กรอบแนวคิดที่เป็นปัญหาและแนวทางการพัฒนาการศึกษาที่พึงประสงค์บนฐานคิดของปรัชญาการศึกษาไทยยุคที่ 4 ซึ่งมีความเชื่อมโยงกับยุคโลกาภิวัตน์